Vrouw en soja

Hormonen

Sojaproducten zijn veilig en passen als onderdeel in een gevarieerd en gebalanceerd eetpatroon.

Ook niet bij vrouwen tijdens hun vruchtbare periode of juist daarna. Een aantal studies wijst erop dat isoflavonen geen effect hebben op de hormonen (28).

Soja, zwangerschap en borstvoeding

Sojaproducten kunnen ook tijdens de zwangerschap worden geconsumeerd als onderdeel van een gevarieerd en gebalanceerd eetpatroon. Eén portie sojaproducten per dag (200 ml sojadrink of 1 portie plantaardige variatie op yoghurt bijvoorbeeld) past in een gevarieerd en gebalanceerd eetpatroon voor zwangere vrouwen. Ditzelfde advies geldt ook voor vrouwen die borstvoeding geven (19).

Belang van een gezonde levensstijl

Borstkanker 

Wetenschappelijk bewijs, in lijn met de positie van verschillende gezondheidsinstanties (waaronder American Cancer Society en American Institute for Cancer Research) koppelt de consumptie van sojaproducten niet aan een hoger risico op kanker. Integendeel: ook vrouwen met borstkanker kunnen sojaproducten veilig consumeren als onderdeel van een gezond en evenwichtig eetpatroon (3,4).

Meer informatie op https://www.wcrf.org/dietandcancer.

Kijk ook eens op www.voedingenkankerinfo.nl

Het World Cancer Research Fund (WCRF), wereldwijde autoriteit op het gebied van kankerpreventie onderzoek in verband met levensstijl, stelt bepaalde richtlijnen vast die verband houden met kankerpreventie (2):

• Een gezond gewicht behouden

• Dagelijks voldoende bewegen

• Kiezen voor een eetpatroon rijk aan volkorenproducten, groenten, fruit en bonen

• Rood en bewerkt vlees beperken

• Gesuikerde dranken beperken

• Gebruik van alcohol beperken

Deze gedragspatronen werken synergetisch en zijn bedoeld om aangenomen te worden als onderdeel van een algemene gezonde levensstijl die de vermindering van het risico op kanker en op cardiovasculaire en andere chronische ziekte ondersteunt.

Sojaproducten

Soja-eiwitten

Soja-eiwitten zijn nutritioneel volwaardig aan eiwitten uit melk en vlees. Sojaeiwit bevat alle 9 essentiële aminozuren en hebben een hoge verteerbaarheid (> 90%).

De kwaliteit van voedingseiwitten wordt bepaald door twee criteria: 

• het gehalte essentiële aminozuren

• de verteerbaarheid van het eiwit

Als een eiwit de vereiste hoeveelheid essentiële aminozuren bevat, heeft het een hoge biologische waarde. Als in een eiwit een of meerdere essentiële aminozuren onvoldoende bevat om in de lichaamsbehoefte te voorzien, heeft dat eiwit een lage biologische waarde. Het aminozuur waarvan het minst aanwezig is in verhouding tot de behoefte wordt het beperkende aminozuur genoemd.

Verteerbaarheid is de andere factor die de kwaliteit van eiwitten bepaalt. Voordat het eiwit in het lichaam kan worden opgenomen, moet het worden opgesplitst in aminozuren. De verteerbaarheid wordt gedefinieerd als het percentage dat wordt opgenomen na orale inname van een bepaalde hoeveelheid eiwitten. 

De Protein Digestibility Corrected Amino Acid Score (PDCAAS) is een methode om de kwaliteit van eiwitten te meten. Daarbij wordt zowel gekeken naar de samenstelling van de aminozuren als naar de verteerbaarheid. Voedingseiwitten worden gecategoriseerd volgens deze criteria, met een maximale score van 1 voor de eiwitten van de hoogste kwaliteit. De PDCAAS voor soja-eiwitten varieert van 0,9 tot 1,0. Van alle plantaardige eiwitten hebben soja-eiwitten de hoogste biologische waarde, vergelijkbaar met de kwaliteit van melkeiwitten.

In 2013 stelde de FAO voor om de PDCAAS-index af te schaffen en te vervangen door een andere methode, de Digestible Indispensable Amino Acid Score (DIAAS). De DIAAS wordt beschouwd als een nauwkeuriger manier om de verteerbaarheid van individuele aminozuren in de dunne darm te meten. Hoewel de DIAAS-waarde voor soja-eiwitten iets lager kan zijn dan de PDCAAS-score, heeft de DIAAS nog steeds een waarde van ongeveer 0,9. Dat betekent dat soja-eiwitten nog steeds beschouwd kunnen worden als hoogwaardige eiwitten.

Scores van de eiwitkwaliteit in individuele voedingsproducten weerspiegelen niet het gehalte essentiële aminozuren in de volledige voeding.  Plantaardige voedingsmiddelen bevatten alle essentiële aminozuren, zij het soms in lage hoeveelheden. Het is echter aangetoond dat een voeding uitsluitend gebaseerd op planten dat voorziet in de dagelijkse energiebehoefte van een individu, ook voorziet in alle essentiële aminozuurbehoeften.

Plantaardige eiwitbronnen kunnen elkaar aanvullen. Wanneer men bijvoorbeeld peulvruchten en granen met elkaar vergelijkt, bevatten peulvruchten doorgaans minder zwavelhoudende aminozuren en meer lysine. Het tegenovergestelde geldt voor granen. Wanneer peulvruchten en granen samen of tijdens dezelfde dag worden gegeten, kan aan essentiële aminozuurbehoeften worden voldaan.

Isoflavonen

Isoflavonen zijn van nature in veel planten aanwezig en behoren tot de grote familie van de polyfenolen. De grootste bron van isoflavonen is soja (10-1000 keer zo hoog als andere voedingsmiddelen). Isoflavonen komen ook voor in groenten zoals bonen en peulvruchten.

Isoflavonen worden vaak beschreven als fyto-oestrogenen omdat de chemische structuur overeenkomsten vertoont met het menselijke hormoon oestrogeen. De term “fyto” heeft het danken aan het feit dat het van plantaardige oorsprong is.

De andere hoofdtypen van fyto-oestrogenen in de voeding zijn coumestanen, prenylflavonoïden en lignanen. Coumestanen zijn in zeer kleine hoeveelheden te vinden in groenten, zoals erwten, spruitjes en taugé. Prenylflavonoïden zijn te vinden in hop en het daarvan afgeleide product bier. Lignanen zijn te vinden in volkorengranen zoals lijnzaad en in sommige soorten groenten en fruit (waaronder selderij, asperges en broccoli).

Planten ontwikkelen isoflavonen als reactie op stressfactoren zoals zon, vocht, bacteriën, schimmels en andere schadelijke micro-organismen. De hoeveelheden isoflavonen die door een plant worden geproduceerd, hangen voornamelijk af van de groeiomstandigheden en van de plantenteelt. De isoflavonconcentratie stijgt tijdens stress (bijv. door verminderde luchtvochtigheid, aantasting door pathogenen of plantenziekten) en wordt in grote mate beïnvloed door omgevings- en klimatologische omstandigheden zoals temperatuur, neerslag, oogstperiode of bodemvruchtbaarheid. De uiteindelijke isoflavonconcentratie wordt ook beïnvloed door de verwerking na de oogst. Sojaproducten gemaakt van de hele sojaboon bevatten ongeveer 3 mg isoflavonen per gram eiwit.

Soja wordt beschouwd als de belangrijkste bron van isoflavonen in onze voeding. De drie isoflavonen (genisteïne, daïdzeïne en glyciteïne) en hun respectieve glycosiden zijn goed voor respectievelijk zo'n 50%, 40% en 10% van het totale isoflavonengehalte van sojabonen.

Verschil isoflavonen en oestrogenen

Hoewel de structuur overeenkomsten vertoont, gedragen isoflavonen zich in het lichaam anders dan oestrogeen. Er zijn twee soorten oestrogeenreceptoren (ER) aanwezig in het menselijk lichaam: alfa (ERα) en bèta (ERβ). Op moleculair niveau binden isoflavonen zich bij voorkeur aan de ERβ (en trans- activeren ze), terwijl oestrogeen zich in gelijke mate bindt aan beide receptoren en deze in gelijke mate transactiveert.

Dit verschil in binding en transactivatie tussen isoflavonen en oestrogeen is significant, omdat de twee ER's verschillende weefseldistributies hebben en, indien geactiveerd, verschillende en soms zelfs tegenovergestelde fysiologische effecten kunnen hebben. De voorkeur van isoflavonen voor ERβ is de reden waarom ze worden geclassificeerd als selectieve oestrogeenreceptormodulatoren (SERM's). Het oestrogene effect van isoflavonen is 1000 tot 4000 keer lager dan het effect van oestrogeen.

De weefseldistributie en relatieve ligandbindingsaffiniteit van ER-bèta en ER-alfa verschillen. Deze bevinding kan helpen om de selectieve werking van isoflavonen in verschillende weefsels te verklaren.

Bij volwassenen komt ER-alfa voornamelijk tot expressie in weefsels zoals de borst en de baarmoeder, terwijl ER-bèta aanwezig is in de hersenen, botten, blaas en het cardiovasculaire systeem.

In sojaproducten zijn isoflavonen voornamelijk aanwezig als inactieve 'glycosiden' (d.w.z. gebonden aan een suikermolecuul). Om te worden opgenomen in het lichaam, moet deze suiker worden verwijderd. Dat gebeurt via een proces dat 'deglycosylatie' wordt genoemd en wordt uitgevoerd door een specifiek darmenzym. 'Aglycone' isoflavonen (zonder hun suikerdeel) worden vervolgens door het lichaam opgenomen.

Bij volwassenen worden de meeste aglycone isoflavonen na opname verder gemetaboliseerd in de lever: de meeste aglyconen (ongeveer 98%) zijn geglucuronideerd of gesulfateerd en de meeste worden dus weer geïnactiveerd. De meerderheid van de isoflavonen die in ons lichaam circuleren, zijn dus aanwezig in inactieve geglucuronideerde of gesulfateerde vorm.

Sommige van de aglyconvormen kunnen verder in de darm worden gemetaboliseerd door darmbacteriën en deze metabolieten kunnen ook worden geabsorbeerd. Daidzein kan bijvoorbeeld worden omgezet in equol, dat actiever is dan de moederverbinding. Slechts ongeveer 30% van de mannen en vrouwen kan deze conversie uitvoeren omdat het afhankelijk is van de karakteristieke darmbacteriën van een persoon.

Isoflavonen zijn natuurlijke verbindingen die in veel planten voorkomen. Ze behoren tot de grote familie van de polyfenolen. Isoflavonen worden ook fyto-oestrogenen genoemd omdat hun chemische structuur overeenkomsten vertoont met het menselijke hormoon oestrogeen. Hun werking in het lichaam is echter duidelijk verschillend. Isoflavonen hebben een zwakke en selectieve affiniteit voor de oestrogeenreceptoren in vergelijking met oestrogeen.