This website is for healthcare professionals only.
Gezonde botten en sterke spieren
Bot is een dynamisch levend weefsel dat voortdurend wordt vernieuwd dankzij twee soorten cellen: osteoblasten (die nieuw bot opbouwen) en osteoclasten (die oud bot afbreken). Botvorming en botverlies vinden plaats gedurende het hele leven. Tot de leeftijd van 30 jaar wordt nieuw bot sneller aangemaakt dan oud bot wordt afgebroken, wat resulteert in een toename van de botmassa. Piekbotmassa (PBM) is de grootste hoeveelheid bot die iemand kan bereiken. Ongeveer 90% van de PBM wordt bereikt rond de leeftijd van 18 jaar bij meisjes en 20 jaar bij jongens (wanneer de groei eindigt). De botdichtheid blijft langzaam toenemen tot de leeftijd van 25 tot 30 jaar. Op dat punt blijft de balans tussen botverlies en botvorming stabiel. Het niveau van de PMO dat wordt bereikt, beïnvloedt bovendien de latere botgezondheid: een hogere PBM gaat gepaard met een lager risico op osteoporose en osteoporotische fracturen op latere leeftijd (1).
Levensstijl (in het bijzonder regelmatige fysieke activiteit, niet roken, behoud van een gezond lichaamsgewicht en matig alcoholgebruik) en voeding spelen een essentiële rol bij het behoud van de botgezondheid. De rol van eiwitten, vitamine D, calcium, magnesium, kalium en vitamine K is in dit opzicht bijzonder belangrijk (2).
Plantaardige voedingspatronen zijn over het algemeen rijk aan vitamines en mineralen, waaronder calcium, kalium en magnesium. Wetenschappelijke resultaten merken geen verschil op tussen het voordeel van plantaardige en dierlijke eiwitten bij het behoud van de botgezondheid. Bovendien toont observatieonderzoek aan dat mensen met een plantaardig eetpatroon een gezonde botmassa hebben en dat er geen verschil is in botmassa tussen alleseters en vegetariërs (3). En dit geldt zelfs in meer kritieke periodes: recente resultaten bevestigen dat plantaardige voedingspatronen de waardevolle voedingsstoffen kunnen leveren die nodig zijn om de gezondheid van de botten te verbeteren ook bij 50+ vrouw (4).
Als gevolg hiervan kan een gevarieerd plantaardig voedingspatroon een normale groei en ontwikkeling van de botten gedurende het hele leven ondersteunen, op voorwaarde dat de inname van eiwitten, calcium, vitamine B12 en vitamine D op peil wordt gehouden.
Adequate inname van calcium en vitamine D, evenals voldoende eiwitinname, zijn vereist om de botten gezond te houden.
Calcium is in verschillende hoeveelheden aanwezig in plantaardige voedingsmiddelen zoals noten en zaden, bladgroenten (in het bijzonder boerenkool en Chinese kool). Verrijkte plantaardige variaties op zuivel zijn een interessante bron, evenals hun zuivel-tegenhangers. De meeste zijn verrijkt met 120 mg calcium per 100 g – een gehalte dat vergelijkbaar is met melk. De opname en dus biologische beschikbaarheid van calcium in sojaproducten komt ook overeen met die van zuivelproducten (5).
Vitamine D wordt door het lichaam aangemaakt tijdens blootstelling aan zonlicht. Dit is in Nederland soms niet voldoende, dus inname van supplementen wordt door de overheid aangemoedigd. Goede voedingsbronnen zijn onder meer verrijkte plantaardige drinks en variaties op yoghurt, verrijkte zuivelproducten, vette vis, rood vlees (matig) en eieren. Hoewel vitamine D3 in absolute zin effectiever lijkt te zijn, is aangetoond dat de dagelijkse inname van vitamine D2 (ergocalciferol, van plantaardige oorsprong) dezelfde werkzaamheid heeft op het niveau van vitamine D in het lichaam als de dagelijkse inname van vitamine D3 (cholecalciferol, van dierlijke oorsprong) (6).
Er bestaat een grote verscheidenheid aan plantaardige eiwitbronnen namelijk peulvruchten, waaronder sojabonen, granen en noten. Aangezien soja-eiwitten volledig en goed verteerbaar zijn, is hun kwaliteit vergelijkbaar met die van eiwitten van dierlijke oorsprong (7).
Het is daarom belangrijk op te merken dat verrijkte plantaardige variaties op zuivel op basis van soja zowel hoogwaardige eiwitten leveren als ook een goede bron van calcium en vitamine D zijn. Ze kunnen dus deel uitmaken van een gevarieerd plantaardig voedingspatroon om een normale groei en ontwikkeling van de botten te ondersteunen. Vele andere plantaardige drinks zijn verrijkt met calcium en vitamine D en kunnen ook helpen bij het behoud van normale botten.
Referenties:
Heaney RP. Achieving the protection of high peak bone mass. Osteoporos Int 2016; 27:1279-80
Hejazi J, Davoodi A, Khosravi M, Sedaghat M, Abedi V, Hosseinverdi S, et al. Nutrition and osteoporosis prevention and treatment. Biomed Res Ther. (2020) 7:3709–20. doi: 10.15419/bmrat. v7i4.598
Knurick JR, Johnston CS, Wherry SJ, Aguayo I. Comparison of correlates of bone mineral density in individuals adhering to lacto-ovo, vegan, or omnivore diets: a cross-sectional investigation. Nutrients 2015; 7:3416-26.
Ghadiri M, Elhameh Cheshmazar E, Shateri Z, et al. Healthy plant-based diet index as a determinant of bone mineral density in osteoporotic postmenopausal women: A case-control study. Front Nutr. 2023; 9:1083685. doi: 10.3389/fnut.2022.1083685
Zhao Y, Martin BR, Weaver CM. Calcium bioavailability of calcium carbonate fortified soymilk is equivalent to cow’s milk in young women. J Nutr. (2005) 135:2379–82. doi: 10.1093/jn/135.10.2379